بررسی میدانی جریان های شکافنده در ساحل جنوبی دریای خزر

امروزه در دنیا، جریان های شکافنده بزرگ ترین خطر در نواحی ساحلی برای شناگران است. این جریان ها از نواحی نزدیک خط ساحلی شروع می شوند و در عرض ناحیه خیزابی به طرف دریا گسترش یافته، به بیرون این نواحی می رسند. سالانه حدود 200 نفر هنگام شنا در سواحل شمالی کشور غرق می گردند؛ لیکن در مورد وجود این جریان ها و نقش آنها در این حوادث، هیچ تحقیقی انجام نشده است. اندازه گیری میدانی مشخصات جریانهای شکافنده به دلیل ماهیت ناپایدارشان و طبیعت متلاطم ناحیه خیزابی از مشکل ترین اندازه گیری های مهندسی به شمار می آید. در این تحقیق برای اندازه گیری میدانی جریان های سطحی ساحلی، ضمن تهیه نقشه هیدروگرافی بزرگ مقیاس یک ناحیه ساحلی حادثه خیز در بندر انزلی در دو سال متوالی، با استفاده از شناورهای جی پی اس ردیاب جریان، برای اولین بار وجود جریان های شکافنده در ساحل دریای خزر با انجام اندازه گیری های میدانی گزارش و مشخصات آنها تعیین شده است. شناور های جی پی اس ردیاب جریان، برای نخستین بار در ایران طراحی و ساخته شد و صحت عملکرد آنها از طریق مقایسه سرعت های اندازه گیری شده با سرعت های به دست آمده از یک دستگاه rcm9 نصب گردیده در ساحل دریای خزر مورد ارزیابی قرار گرفت. عملکرد شناور جی پی اس ساخته شده در این تحقیق با دو شناور جی پی اس که در سالهای 2003 و 2004 در آمریکا و استرالیا ساخته شده و برای اندازه گیری جریان در نواحی ساحلی مورد استفاده قرار گرفته اند؛ مقایسه گردید. همزمان با این تحقیق یک شناور جی پی اس ساخت آمریکا در سال 2009 برای اندازه گیری مشخصات جریان های شکافنده در ساحل کالیفرنیا به کار گرفته شده است؛ لیکن هزینه ساخت شناور طراحی شده در این تحقیق 25% از نمونه اخیر آمریکایی کمتر گردید. در این پژوهش برای به دست آوردن تصویری از مشخصات جریان شکافنده در ساحل جنوبی دریای خزر در بندر انزلی از 5 شناور جی پی اس ردیاب جریان استفاده شده است. سه اندازه گیری میدانی در ناحیه ساحلی این بندر در تابستان سال های 1387 و 1388 انجام شده و در دو اندازه گیری از حرکت شناورهای جی پی اس، چرخش جریان سطحی ساحلی و ایجاد جریان شکافنده به خوبی قابل تشخیص است. جریان شکافنده در این ناحیه ساحلی به وسیله کانال های شکافی موجود در پشته های رسوبی ماسه ای کنترل می شود و در عرضی بین 5/1 تا 2 برابر عرض ناحیه خیزابی از خط ساحلی گسترش می یابد. اندازه گیری ها در شرایط امواج متوسط و نسبتاً قوی دریا انجام شده اند و نتایج حاصله نشان می دهند که جریانهای شکافنده ایجاد شده، قادرند حتی شناگران قوی را با خود به خارج از ناحیه خیزابی ببرند.